Onder toeval wordt iedere gebeurtenis verstaan die plaatsvindt zonder bedoeling, ook al lijkt die er wel te zijn. Toegepast op het sportwedden zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan het volgende voorbeeld: als een voetballer de bal op het doel richt en hij scoort, dan is dat de bedoeling. Echter, als een voetballer een voorzet probeert te geven, maar de bal belandt in het doel, dan is er sprake van toeval.
Als dat toeval dan ook nog eens een positieve uitkomst heeft, zoals bij het onbedoeld scoren van een doelpunt, dan spreken we van het hebben van geluk. De geluksfactor speelt een belangrijke rol in sportwedden, alhoewel velen dat liever ontkennen.
Regressie naar het gemiddelde
Toeval, en dus ook de geluksfactor, zijn statistisch vast te stellen. Hiervoor wordt de term ‘regressie naar het gemiddelde’ gebruikt. Regressie naar het gemiddelde stelt dat als de waargenomen waarde sterk van het gemiddelde afwijkt, er een grote kans is dat de eerstvolgende waarde zich dichter bij het gemiddelde zal bevinden; als het ware voorspelt het dus een terugkeer, ofwel een regressie, naar het gemiddelde.
Deze regressie is het gevolg van het feit dat de kans op extreme waarden vele malen kleiner is dan die van waarden in de buurt van het gemiddelde. Regressie naar het gemiddelde stelt dus dat extreme waarden toeval zijn.
Om een voorbeeld te geven:
Sinds 1973 heeft het Nederlands elftal tien keer tegen Spanje gevoetbald. In de jaren voorafgaand aan 2014 was het doelpuntenverschil altijd één. In 2014 echter, zoals menig Nederlander nooit meer zal vergeten, won Nederland met maar liefst 1-5 tijdens het WK in Brazilië, en dus met vier doelpunten verschil.
Het jaar daarop won Nederland met 2-0 van Spanje in een vriendschappelijke wedstrijd: het doelpuntenverschil was weer dichter naar het gemiddelde teruggekeerd. De hoge winst van Nederland kan dus worden beschouwd als geluk, omdat op de lange termijn zo’n uitkomst niet vaak zal voorkomen. Dit komt niet omdat het Nederlands elftal slechter wordt of het Spaanse elftal beter, maar omdat het Nederlands elftal simpelweg ver bovengemiddeld had gepresteerd.
Het is belangrijk om op te merken dat regressie naar het gemiddelde niet causaal is, maar dat er sprake is van correlatie. Het is dus niet zo dat de eerdere waarneming de kans van de volgende waarneming beïnvloedt. Als een voetbalteam bijvoorbeeld met 10-0 wint, betekent dat dus niet per definitie dat het in de volgende wedstrijd een slechter resultaat zal behalen, een resultaat dat het gemiddelde meer benadert. Het kan zomaar zo zijn dat regressie pas later plaatsvindt en dat er bovengemiddelde resultaten behaald blijven worden. Regressie naar het gemiddelde stelt dus slechts dat op lange termijn resultaten altijd het gemiddelde zullen benaderen.
Regressie naar het gemiddelde herkennen in sportwedden
Het effect van regressie naar het gemiddelde is ook vast te stellen in weddenschappen. Als je bijvoorbeeld een weddenschap aangaat en verliest en in een volgende weddenschap wint, dan zou de ontwikkeling van je winst in een grafiek eerst een rechte lijn omlaag en dan een rechte lijn omhoog zijn. De volgende weddenschappen zullen de grafiek op een soortgelijke manier vormgeven. Op de lange termijn echter, naarmate je meer weddenschappen aangaat, zal de lijn specifiek een bepaalde kant oplopen, aangezien hij het gemiddelde steeds meer benadert.
Geluksfactor of vaardigheid?
Uiteindelijk kan dus pas op lange termijn worden bepaald of succesvolle weddenschappen het gevolg waren van de geluksfactor of van je eigen vaardigheden. Overschat jezelf dus niet als je een paar keer op rij wint en wees niet teleurgesteld in je vaardigheden wanneer je een paar keer op rij verliest, want de kans is groot dat toeval een belangrijke rol heeft gespeeld.
Naarmate de tijd vordert en je meer weddenschappen plaatst, wordt het toeval in al je resultaten rechtgetrokken en zullen je resultaten je gemiddelde benaderen. Wanneer je een beter beeld hebt van je gemiddelde, kan je inschatten hoe vaardig je in werkelijkheid bent.
Als we even teruggaan naar de grafieklijn van eerder, dan kun je die natuurlijk ook wel met vaardigheid beïnvloeden. Door ervaring in sportwedden wordt je normaliter beter, en een dalende langetermijnlijn kan dus ook worden omgebogen in een stijgende lijn. Geluk speelt wel altijd een rol op de korte termijn.
Dat je vaardigheden pas echt over een langere termijn kunt inschatten geldt ook voor sporters en teams. Als een team een kampioenschap wint, wil dat nog niet zeggen dat dat was door uitmuntende vaardigheden. Dat wordt pas duidelijk in een volgend seizoen; als het team weer uitblinkt, kan gesteld worden dat het een zeer vaardig team is.
Als er echter veel slechter wordt gepresteerd, kan er gesteld worden dat het team het kampioenschap heeft gewonnen met behulp van de geluksfactor; ze hebben bijvoorbeeld gewonnen omdat de bal toevallig in het net van de tegenstander belandde, of de sterspelers van andere teams geblesseerd waren, of omdat de eigen spelers die dag toevallig minder last hadden van zenuwen etc. Voor sporters en teams geldt dus ook dat hun vaardigheden beter te beoordelen zijn op de langere termijn.
Accepteer de geluksfactor in sportwedden
Het is van belang om de geluksfactor in sportwedden te accepteren. Elke sportwedder krijgt ermee te maken; de ene keer kan je door geluk een weddenschap winnen, de andere keer kan je door pech een weddenschap verliezen. Zoals men zegt in de voetbalwereld: ‘De bal is rond.’ Ofwel, alles kan gebeuren.
Het is daarom nuttig om jezelf en je vaardigheden juist in te schatten. Analyseer je resultaten en geef toe wanneer de geluksfactor je heeft geholpen in het winnen van een weddenschap, maar zie ook in wanneer je simpelweg pech hebt gehad. Uiteindelijk maakt de geluksfactor geen goede of slechte wedder, maar de geluksfactor speelt nou eenmaal wel een rol in het bepalen van resultaten. Wanneer je je daar bewust van bent en dat accepteert, ben je een stap dichter bij het maken van de juiste beslissingen.
